Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wskazuje na rosnącą w wielu krajach liczbę osób skarżących się na depresyjne zaburzenia nastroju i przyjmujących leki antydepresyjne.
Depresja to poważna choroba, która wg definicji Światowej Organizacji Zdrowia, objawia się smutkiem, utratą zainteresowań i przyjemności, poczuciem winy, niską samooceną, zaburzeniami snu i apetytu, uczuciem zmęczenia i osłabieniem koncentracji (World Health Organization). Depresja znacząco wpływa, na jakość życia pacjentów i ich zdolność funkcjonowania w każdym obszarze życia, zarówno społecznym jak i zawodowym. Depresja to czwarty najpoważniejszy problem zdrowotny na świecie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że do roku 2025 depresja stanie się w skali świata drugą najczęstszą przyczyną niepełnosprawności wynikającej ze stanu zdrowia (World Health Organization). Artykuł jest próbą zwrócenia uwagi, na fakt, że depresja ma również ogromny wpływ na funkcjonowanie seksualne człowieka.
KLUCZOWE FAKTY
Depresja jest powszechnym zaburzeniem psychicznym – na świecie na depresję choruje ponad 350 mln ludzi, w Polsce nawet do 1,5 miliona osób (w tym około 750 000 Polaków jest leczonych farmakologicznie).
Depresja jest najczęściej diagnozowana u osób w przedziale wiekowym 20-40 lat i dotyka,co dziesiątego mężczyznę oraz co piątą kobietę.
Depresja jest najczęstszą przyczyną niepełnosprawności wynikającej ze stanu zdrowia (za chorobą niedokrwienną serca).
Wśród osób chorujących na depresję 40-80% ma myśli samobójcze, 20-60% podejmuje próby samobójcze – pośród nich – 15% chorych skutecznie.
Z powodu depresji ginie około miliona osób na świecie każdego roku, 3 800 każdego dnia.
Depresja może być skutecznie leczona.
PRZYCZYNY DEPRESJI
Depresja rzadko ma tylko jedną przyczynę. Chorobę najczęściej wywołują różne, złożone czynniki takie jak negatywne doświadczenia, ciężkie choroby trwające długi czas, czynniki dziedziczne, cechy osobowości, warunki życiowe. Współczesne czasy (zmiany cywilizacyjne, wzrost tempa życia, kryzys ekonomiczny) generują dodatkowe czynniki rozwoju depresji, są nimi: zaburzenia rytmów okołodobowych (więcej pracujemy, mniej śpimy) oraz przewlekły stres. Rozregulowanie rytmów dobowych może prowadzić do zaburzenia cyklów zmian nastroju oraz snu i aktywności, wpływając na sposób funkcjonowania człowieka w ciągu doby. U chorych na depresję objawy rozregulowania zegara biologicznego występują tak często, że uważa się je wręcz za jedną z najbardziej charakterystycznych cech tej choroby.
Na problematykę dysfunkcji seksualnych, jako na istotny problem kliniczny pacjentów leczonych z powodu depresji zwracają uwagę seksuolodzy w swoich licznych pracach. Pod pojęciem dysfunkcji seksualnych rozumiemy jakiekolwiek zaburzenie przebiegu reakcji seksualnych zarówno przed, w trakcie, jak i po zakończeniu współżycia, a ogólnie rzecz ujmując, są to zaburzenia związane z fizjologią reakcji seksualnych. Mogą dotyczyć jednej lub kilku faz odpowiedzi seksualnej, czyli odczuwania pożądania, podniecenia, orgazmu i odprężenia. Zalicza się do nich zaburzenia pożądania, podniecenia, orgazmu, zaburzenia seksualne wywołujące ból oraz dysfunkcje seksualne bez przyczyn organicznych. Etiologia dysfunkcji seksualnych jest najczęściej wieloczynnikowa i wiąże się z przyczynami biologicznymi, psychologicznymi oraz społeczno-kulturowymi (Wróbel, Mosiołek 2018). Międzynarodowa klasyfikacja chorób International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD-10), w zbiorze rozpoznań charakteryzującym psychogenne dysfunkcje seksualne, wyróżnia brak lub utratę potrzeb seksualnych, awersję seksualną i brak przyjemności seksualnej, brak reakcji genitalnej, zaburzenia orgazmu, wytrysk przedwczesny, wytrysk opóźniony, pochwicę nieorganiczną, dyspareunię nieorganiczną oraz nadmierny popęd seksualny (ICD-10). Dysfunkcje są związane zarówno z depresją, jak i działaniami niepożądanymi najczęściej stosowanych leków przeciwdepresyjnych. Polekowe dysfunkcje seksualne należą do najczęstszych przyczyn przerywania leczenia przez pacjentów (Lew- Starowicz, 2015). Uwzględnianie seksualności chorego podkreśla jego podmiotowość i dbałość lekarza o jedną z najważniejszych sfer ludzkiego życia, budując tym samym lepszą relację terapeutyczną.
Leczenie depresji stało się jednym z największych wyzwań współczesnej medycyny. Po pierwsze, okazało się, że pacjenci bardzo często cierpią z powodu zaburzeń sfery seksualnej związanych zarówno z depresją, jak i działaniami niepożądanymi LPD. Po drugie, jako że aktywność seksualna jest bardzo istotną sferą kształtującą zadowolenie z życia i wpływającą, na jakość relacji partnerskich, pacjenci mogą przerywać terapię lekami zaburzającymi tę sferę ich życia. Po trzecie, wraz z dostępnością coraz szerszego wyboru leków i wiedzą na temat ich zróżnicowanego profilu działania klinicznego i efektów ubocznych (w tym dysfunkcji seksualnych), możliwe stało się bardziej precyzyjne dobieranie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta (Lew- Starowicz, 2015).
Głównym ośrodkiem seksualnym w ciele człowieka pozostaje mózg odpowiedzialny za przetwarzanie seksualnych bodźców, myśli oraz uczuć, a także regulujący wspomniane już reakcje genitalne i odczuwanie orgazmu. Reaktywność seksualna regulowana jest przez te same ośrodki (m.in. kora przedczołowa, podwzgórze, prążkowie, zakręt obręczy, wyspa, ciała migdałowate), które odpowiadają za regulację nastroju. Wiele raportów epidemiologicznych potwierdziło istotny związek objawów depresji i zaburzeń sfery seksualnej (Bancroft, 2009; Field, Mecer, Sonnenberg 2009; Lew- Starowicz, 2015). W badaniu Natsal-3 przeprowadzonym na reprezentatywnej populacji ponad 15 000 Brytyjczyków, osoby doświadczające objawów depresji znamiennie rzadziej pozostawały aktywne seksualnie w porównaniu z pozostałymi (52,3% vs. 70,2% dla mężczyzn, p<0,0001 i 53,5% vs. 63,6% dla kobiet, p<0,05) [5]. Efekt depresji był znacznie silniejszy (zwłaszcza wśród mężczyzn) w porównaniu z chorobami takimi jak cukrzyca, czy nadciśnienie tętnicze, o których wiadomo, że odgrywają istotną rolę w patofizjologii dysfunkcji seksualnych (w szczególności zaburzeń erekcji) (Field, Mecer, Sonnenberg 2009; Lew- Starowicz, 2015).
Warto również wziąć pod uwagę to, że dla wielu osób sfera zdrowia seksualnego jest wrażliwą kwestią. Z badania przeprowadzonego przez Claytona wynika, że aż 42% pacjentów w rozmowach z lekarzem pomija kwestię dysfunkcji seksualnych, licząc na ich samoistną remisję (Clayton, 2006), a według analizy przeprowadzonej przez Landowskiego, jedynie 15% pacjentów spontanicznie zgłasza dysfunkcje seksualne w przebiegu leczenia przeciwdepresyjnego (Landowski, 2003). Strategie postępowania w przypadku występowania dysfunkcji funkcji seksualnych w przebiegu zaburzeń depresyjnych są liczne, choć z uwagi na niewielką liczbę badań opisujących ich skuteczność, wyszczególnienie tych najkorzystniejszych często sprawia trudność (Wróbel, Mosiołek 2018).
W ramach psychoedukacji warto informować, że zaburzenia snu, przemęczenie, stres, nieodpowiednia dieta, choroby somatyczne czy przyjmowane leki mogą wpływać na sferę seksualności, dlatego leczenie problemów seksualnych rozpoczyna się zazwyczaj od próby usunięcia wszystkich przyczyn, mogących leżeć u podłoża lub podtrzymujących zahamowanie pożądania i popędu seksualnego. Najczęściej wystarczają wsparcie, psychoedukacja i porady psychiatryczna lub seksuologiczna. W leczeniu stosuje się też między innymi psychoterapię indywidualną, terapię par i grupową, hipnozę, techniki relaksacyjne, biofeedbeck. W dalszej kolejności proponuje się przeciwdziałanie działaniom niepożądanym poprzez wprowadzenie leku korygującego.
Dysfunkcje seksualne mogą stanowić zarówno objaw, przyczynę jak i powikłanie leczenia zaburzeń depresyjnych. Dostępna literatura opisuje liczne powiązania i zależności występujące między tymi zaburzeniami jednak nadal pozostaje wiele niewyjaśnionych kwestii odnośnie do przyczyn i leczenia poszczególnych dysfunkcji seksualnych. Stanowią zaś one częsty i istotny czynnik odczuwanej przez chorych, jakości życia oraz wpływają na współpracę w leczeniu.
Depresja może być skutecznie leczona !!!!!
Depresja jest powszechną chorobą, nie jesteś sam.
Na depresję choruję 350 mln ludzi na całym świecie, problemy seksualne dotyczą od 40-65% z nich, nie jesteś sam, wiele ludzi się z nimi zmaga, dlatego warto o nich mówić i nie zostawać samemu.
Problemy seksualne wywołane depresją mogą być skutecznie leczone, warto szukać pomocy.
Warto rozmawiać, ponieważ aktywność seksualna jest jedną z najważniejszych sfer ludzkiego życia.
Pomimo iż, depresja znacząco wpływa, na jakość życia pacjentów i ich zdolność funkcjonowania w każdym obszarze życia, zarówno społecznym, jak i zawodowym, ale również seksualnym warto pamiętać, że wiele rzeczy można polepszyć.
Bibliografia: Bancroft J. (2009), Human sexuality and its problems. Elsevier, Edynburg, Londyn, Nowy Jork, Oxford, Filadelfia, St. Louis, Sydney,Toronto. Clayton AH, Montejo AL. (2006). Major depressive disorder, antidepressants, and sexual dysfunction. J Clin Psychiatry. 2006; 67 Suppl 6: 33–37, indexed in Pubmed: 16848675. Field N, Mecer CH, Sonnenberg P i in. Associations between health and sexual lifestyles in Britain: findings from the third National Survey of Sexual Attitudes and Lifestyles (Natsal-3). Lancet 2013;382(9907):1830–1844. ICD-10. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Rozdział V: Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania (F00-F99). Wyd. Vesalius, Kraków 1994. Kennedy SH. Rizvi S. Sexual dysfunction. depression, and the impact of antidepressants. J Clin Psychopharmacol. 2009; 29(2): 157–164, doi: 10.1097/JCP.0b013e31819c76e9, indexed in Pubmed: 19512977. Higgins A, Nash M, Lynch AM. Antidepressant-associated sexual dysfunction: impact, effects, and treatment. Drug Healthc Patient Saf. 2010; 2: 141–150, doi: 10.2147/DHPS.S7634, indexed in Pubmed: 21701626. Landowski J. Patogeneza dysfunkcji seksualnych w depresji. Psych Praktyczna Ogólnolekowa. 2003; 3(1): 23–25. Lew-Starowicz M. (2015). Problemy seksualne pacjentów leczonych z powodu depresji. Przegląd Seksuologiczny.3/2015,.s. 3-11, Warszawa. Rancew –Sikora. W poszukiwaniu społecznej koncepcji depresji. Studia Socjologiczne. 2012, 3(206), s. 81 -104. Talarowska M., Gromniak –Haniecka E., Rawska J., Gałecki P. (2018), Depresja mężczyzn – przyczyny, objawy, diagnoza. Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2018, 13, 3, s. 98 – 103. World Health Organization. The global burden of disease: 2004 update. WHO Press, Geneva 2008. Wróbel M., Mosiołek A. (2018), Dysfunkcje seksualne w przebiegu zaburzeń depresyjnych, Psychiatria, 2018, t. 15, nr. 1, s. 39 -44.
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wskazuje na rosnącą w wielu krajach liczbę osób skarżących się na depresyjne zaburzenia nastroju i przyjmujących leki antydepresyjne.
Depresja to poważna choroba, która wg definicji Światowej Organizacji Zdrowia, objawia się smutkiem, utratą zainteresowań i przyjemności, poczuciem winy, niską samooceną, zaburzeniami snu i apetytu, uczuciem zmęczenia i osłabieniem koncentracji (World Health Organization). Depresja znacząco wpływa, na jakość życia pacjentów i ich zdolność funkcjonowania w każdym obszarze życia, zarówno społecznym jak i zawodowym. Depresja to czwarty najpoważniejszy problem zdrowotny na świecie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że do roku 2025 depresja stanie się w skali świata drugą najczęstszą przyczyną niepełnosprawności wynikającej ze stanu zdrowia (World Health Organization). Artykuł jest próbą zwrócenia uwagi, na fakt, że depresja ma również ogromny wpływ na funkcjonowanie seksualne człowieka.
KLUCZOWE FAKTY
PRZYCZYNY DEPRESJI
Depresja rzadko ma tylko jedną przyczynę. Chorobę najczęściej wywołują różne, złożone czynniki takie jak negatywne doświadczenia, ciężkie choroby trwające długi czas, czynniki dziedziczne, cechy osobowości, warunki życiowe. Współczesne czasy (zmiany cywilizacyjne, wzrost tempa życia, kryzys ekonomiczny) generują dodatkowe czynniki rozwoju depresji, są nimi: zaburzenia rytmów okołodobowych (więcej pracujemy, mniej śpimy) oraz przewlekły stres. Rozregulowanie rytmów dobowych może prowadzić do zaburzenia cyklów zmian nastroju oraz snu i aktywności, wpływając na sposób funkcjonowania człowieka w ciągu doby. U chorych na depresję objawy rozregulowania zegara biologicznego występują tak często, że uważa się je wręcz za jedną z najbardziej charakterystycznych cech tej choroby.
Na problematykę dysfunkcji seksualnych, jako na istotny problem kliniczny pacjentów leczonych z powodu depresji zwracają uwagę seksuolodzy w swoich licznych pracach. Pod pojęciem dysfunkcji seksualnych rozumiemy jakiekolwiek zaburzenie przebiegu reakcji seksualnych zarówno przed, w trakcie, jak i po zakończeniu współżycia, a ogólnie rzecz ujmując, są to zaburzenia związane z fizjologią reakcji seksualnych. Mogą dotyczyć jednej lub kilku faz odpowiedzi seksualnej, czyli odczuwania pożądania, podniecenia, orgazmu i odprężenia. Zalicza się do nich zaburzenia pożądania, podniecenia, orgazmu, zaburzenia seksualne wywołujące ból oraz dysfunkcje seksualne bez przyczyn organicznych. Etiologia dysfunkcji seksualnych jest najczęściej wieloczynnikowa i wiąże się z przyczynami biologicznymi, psychologicznymi oraz społeczno-kulturowymi (Wróbel, Mosiołek 2018). Międzynarodowa klasyfikacja chorób International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD-10), w zbiorze rozpoznań charakteryzującym psychogenne dysfunkcje seksualne, wyróżnia brak lub utratę potrzeb seksualnych, awersję seksualną i brak przyjemności seksualnej, brak reakcji genitalnej, zaburzenia orgazmu, wytrysk przedwczesny, wytrysk opóźniony, pochwicę nieorganiczną, dyspareunię nieorganiczną oraz nadmierny popęd seksualny (ICD-10). Dysfunkcje są związane zarówno z depresją, jak i działaniami niepożądanymi najczęściej stosowanych leków przeciwdepresyjnych. Polekowe dysfunkcje seksualne należą do najczęstszych przyczyn przerywania leczenia przez pacjentów (Lew- Starowicz, 2015). Uwzględnianie seksualności chorego podkreśla jego podmiotowość i dbałość lekarza o jedną z najważniejszych sfer ludzkiego życia, budując tym samym lepszą relację terapeutyczną.
Leczenie depresji stało się jednym z największych wyzwań współczesnej medycyny. Po pierwsze, okazało się, że pacjenci bardzo często cierpią z powodu zaburzeń sfery seksualnej związanych zarówno z depresją, jak i działaniami niepożądanymi LPD. Po drugie, jako że aktywność seksualna jest bardzo istotną sferą kształtującą zadowolenie z życia i wpływającą, na jakość relacji partnerskich, pacjenci mogą przerywać terapię lekami zaburzającymi tę sferę ich życia. Po trzecie, wraz z dostępnością coraz szerszego wyboru leków i wiedzą na temat ich zróżnicowanego profilu działania klinicznego i efektów ubocznych (w tym dysfunkcji seksualnych), możliwe stało się bardziej precyzyjne dobieranie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta (Lew- Starowicz, 2015).
Głównym ośrodkiem seksualnym w ciele człowieka pozostaje mózg odpowiedzialny za przetwarzanie seksualnych bodźców, myśli oraz uczuć, a także regulujący wspomniane już reakcje genitalne i odczuwanie orgazmu. Reaktywność seksualna regulowana jest przez te same ośrodki (m.in. kora przedczołowa, podwzgórze, prążkowie, zakręt obręczy, wyspa, ciała migdałowate), które odpowiadają za regulację nastroju. Wiele raportów epidemiologicznych potwierdziło istotny związek objawów depresji i zaburzeń sfery seksualnej (Bancroft, 2009; Field, Mecer, Sonnenberg 2009; Lew- Starowicz, 2015). W badaniu Natsal-3 przeprowadzonym na reprezentatywnej populacji ponad 15 000 Brytyjczyków, osoby doświadczające objawów depresji znamiennie rzadziej pozostawały aktywne seksualnie w porównaniu z pozostałymi (52,3% vs. 70,2% dla mężczyzn, p<0,0001 i 53,5% vs. 63,6% dla kobiet, p<0,05) [5]. Efekt depresji był znacznie silniejszy (zwłaszcza wśród mężczyzn) w porównaniu z chorobami takimi jak cukrzyca, czy nadciśnienie tętnicze, o których wiadomo, że odgrywają istotną rolę w patofizjologii dysfunkcji seksualnych (w szczególności zaburzeń erekcji) (Field, Mecer, Sonnenberg 2009; Lew- Starowicz, 2015).
Warto również wziąć pod uwagę to, że dla wielu osób sfera zdrowia seksualnego jest wrażliwą kwestią. Z badania przeprowadzonego przez Claytona wynika, że aż 42% pacjentów w rozmowach z lekarzem pomija kwestię dysfunkcji seksualnych, licząc na ich samoistną remisję (Clayton, 2006), a według analizy przeprowadzonej przez Landowskiego, jedynie 15% pacjentów spontanicznie zgłasza dysfunkcje seksualne w przebiegu leczenia przeciwdepresyjnego (Landowski, 2003). Strategie postępowania w przypadku występowania dysfunkcji funkcji seksualnych w przebiegu zaburzeń depresyjnych są liczne, choć z uwagi na niewielką liczbę badań opisujących ich skuteczność, wyszczególnienie tych najkorzystniejszych często sprawia trudność (Wróbel, Mosiołek 2018).
W ramach psychoedukacji warto informować, że zaburzenia snu, przemęczenie, stres, nieodpowiednia dieta, choroby somatyczne czy przyjmowane leki mogą wpływać na sferę seksualności, dlatego leczenie problemów seksualnych rozpoczyna się zazwyczaj od próby usunięcia wszystkich przyczyn, mogących leżeć u podłoża lub podtrzymujących zahamowanie pożądania i popędu seksualnego. Najczęściej wystarczają wsparcie, psychoedukacja i porady psychiatryczna lub seksuologiczna. W leczeniu stosuje się też między innymi psychoterapię indywidualną, terapię par i grupową, hipnozę, techniki relaksacyjne, biofeedbeck. W dalszej kolejności proponuje się przeciwdziałanie działaniom niepożądanym poprzez wprowadzenie leku korygującego.
Dysfunkcje seksualne mogą stanowić zarówno objaw, przyczynę jak i powikłanie leczenia zaburzeń depresyjnych. Dostępna literatura opisuje liczne powiązania i zależności występujące między tymi zaburzeniami jednak nadal pozostaje wiele niewyjaśnionych kwestii odnośnie do przyczyn i leczenia poszczególnych dysfunkcji seksualnych. Stanowią zaś one częsty i istotny czynnik odczuwanej przez chorych, jakości życia oraz wpływają na współpracę w leczeniu.
Bibliografia:
Bancroft J. (2009), Human sexuality and its problems. Elsevier, Edynburg, Londyn, Nowy Jork, Oxford, Filadelfia, St. Louis, Sydney,Toronto.
Clayton AH, Montejo AL. (2006). Major depressive disorder, antidepressants, and sexual dysfunction. J Clin Psychiatry. 2006; 67 Suppl 6: 33–37, indexed in Pubmed: 16848675.
Field N, Mecer CH, Sonnenberg P i in. Associations between health and sexual lifestyles in Britain: findings from the third National Survey of Sexual Attitudes and Lifestyles (Natsal-3). Lancet 2013;382(9907):1830–1844.
ICD-10. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Rozdział V: Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania (F00-F99). Wyd. Vesalius, Kraków 1994.
Kennedy SH. Rizvi S. Sexual dysfunction. depression, and the impact of antidepressants. J Clin Psychopharmacol. 2009; 29(2): 157–164, doi: 10.1097/JCP.0b013e31819c76e9, indexed in Pubmed: 19512977.
Higgins A, Nash M, Lynch AM. Antidepressant-associated sexual dysfunction: impact, effects, and treatment. Drug Healthc Patient Saf. 2010; 2: 141–150, doi: 10.2147/DHPS.S7634, indexed in Pubmed: 21701626.
Landowski J. Patogeneza dysfunkcji seksualnych w depresji. Psych Praktyczna Ogólnolekowa. 2003; 3(1): 23–25.
Lew-Starowicz M. (2015). Problemy seksualne pacjentów leczonych z powodu depresji. Przegląd Seksuologiczny.3/2015,.s. 3-11, Warszawa.
Rancew –Sikora. W poszukiwaniu społecznej koncepcji depresji. Studia Socjologiczne. 2012, 3(206), s. 81 -104.
Talarowska M., Gromniak –Haniecka E., Rawska J., Gałecki P. (2018), Depresja mężczyzn – przyczyny, objawy, diagnoza. Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2018, 13, 3, s. 98 – 103.
World Health Organization. The global burden of disease: 2004 update. WHO Press, Geneva 2008.
Wróbel M., Mosiołek A. (2018), Dysfunkcje seksualne w przebiegu zaburzeń depresyjnych, Psychiatria, 2018, t. 15, nr. 1, s. 39 -44.
Netografia:
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression
https://www.who.int/health-topics/depression#tab=tab_1
https://forumprzeciwdepresji.pl/932/depresja-podstawowe-informacje
https://forumprzeciwdepresji.pl/depresja/o-chorobie/statystyki
Artykuł napisany dla Polish Psychologists’ Association
Kategorie
Ostatnie wpisy